LYDWINE HUIZINGA
De zero points voor het Verenigd Koninkrijk op het Eurovisie Songfestival waren duidelijk te wijten aan Brexit, denkt sociaalgeograaf Felix Pot, die de uitslag van zaterdag analyseerde. ‘Maar je ziet ook dat het beste liedje wint.’
‘Mijn theorie staat als een huis’, lacht Pot tevreden. Vorige week presenteerde hij zijn analyse van ruim veertig jaar Eurovisie Songfestival, waarvoor hij onderzocht hoe landen elkaars liedjes waarderen. Door uitslagen over de periode 1975-2019 te vergelijken zag hij dat sommige landen systematisch een boven- of benedengemiddeld aantal punten geven aan bepaalde andere landen. Onmiskenbaar vriendjespolitiek dus.
Landen uit de voormalige republiek Joegoslavië geven bijvoorbeeld altijd veel punten aan elkaar. Dat zie je ook bij de Baltische staten en Scandinavische landen. Maar de finale winnen op basis van politieke en culturele verhoudingen? Dat gebeurt zelden, stelde Pot.
De winst van Italië afgelopen zaterdag bevestigt dat maar weer. ‘Op het Middellandse Zeegebied na hebben de meeste Europese landen geen hoge pet op van Italië’, vertelt hij. Maar desondanks werd er massaal gestemd op het Italiaanse liedje, bijvoorbeeld door Oost-Europa.
Zichtbare verhoudingen
Pot was erbij dit jaar en heeft er nog een beetje hoofdpijn van. ‘Het was het eerste feestje waar ik in anderhalf jaar tijd naar toe ben geweest’, lacht hij. ‘Een beetje hoofdpijn was het wel waard.’ Hij zat in het publiek als liefhebber, maar zodra hij thuiskwam was hij weer de wetenschapper en kon hij niet wachten om de uitslag te analyseren.
‘Wat ik zo interessant vind aan het Eurovisie Songfestival is dat Europese verhoudingen zichtbaar worden. Het is een apolitiek festival dat tegelijkertijd superpolitiek is. Het biedt landen de kans om buiten officiële diplomatieke arena’s politieke statements te maken en hun imago op te poetsen voor het oog van 200 miljoen Europeanen.’
Dat geldt bijvoorbeeld voor de manier waarop landen de grenzen opzoeken van wat toegestaan is, door dubbelzinnige boodschappen in liedjes te verwerken. Zo moest Armenië in 2015 de titel van hun inzending Don’t Deny wijzigen na bezwaren uit Azerbeidzjan. Daar werd het beschouwd als een verwijzing naar de Armeense genocide tijdens de Eerste Wereldoorlog die door Azerbeidzjan ontkend wordt.
Brexit
Maar het geldt ook voor de waardering naar elkaar. De zero points voor het Verenigd Koninkrijk zijn volgens Pot het ultieme voorbeeld van de lage waardering die er momenteel in Europa voor dit land is. ‘Het optreden was heel prima, een minimale middenmoot. Nul punten is echt heftig laag.’
Een duidelijk gevolg van Brexit, denkt Pot. ‘”We love you Europe!” riep zanger James Newman na afloop. Het leek haast wel op Britse excuses. Symbolischer kan bijna niet.’
Hoewel Pots theorie goede aanwijzingen gaf over de uitslag, waagde hij zich niet aan een voorspelling voor het komende jaar. De bookmakers kunnen dat veel beter. ‘Die hebben het vaak voor de eerste drie plekken wel goed’, zegt hij.
Geen bal aan
Ook de voorspelling van de bookies voor de Nederlandse bijdrage bleek pijnlijk juist. Pot: ‘Gemiddeld gezien vonden mensen het liedje geen bal aan, ondanks dat de boodschap wel heel erg bij deze tijd past.’
Dat Nederland het organiserende land was, had daar niets mee te maken. ‘Vroeger wonnen landen best wel vaak twee keer achter elkaar. Op basis van de literatuur lijkt er ook geen significante negatieve invloed te zijn voor het organiserende land. Het levert soms juist wat sympathiepunten op. Het liedje was gewoon niet goed genoeg.’