Is het verspreiden van de bangalijst strafbaar?
Volgens de Groningse strafrechtadvocaat Mathieu van Linde wel. Het gaat om smaad, aantasting van de eer of de goede naam. De strafbaarheid hangt af van de mate waarin de lijst wordt verspreid, zegt hij. ‘Op het moment dat iemand deze lijst een-op-een met iemand deelt, is het niet per se strafbaar. Het gaat erom dat de verspreider de bedoeling heeft er ruchtbaarheid aan te geven.’
Het is natuurlijk de vraag of de Vindicatleden die bedoeling hebben gehad. Rector Stijn Derksen van Vindicat neemt aan dat het aanvankelijk ging om een klein groepje. ‘Vervolgens is het met steeds meer mensen gedeeld via WhatsApp en misschien ook via andere sociale media.’
Advocaat Van Linde: ‘Of de leden de intentie hadden de lijst te verspreiden of niet, er kan nog steeds sprake zijn van voorwaardelijke opzet. Omdat je het risico accepteert dat het openbaar wordt gemaakt.’
Wat is de rol van het Openbaar Ministerie in deze kwestie?
Het Openbaar Ministerie (OM) zegt pas naar de zaak te kijken op het moment dat er aangifte wordt gedaan. ‘Het is aan de persoon zelf om aangifte te doen. Dan zou er een vervolg kunnen komen’, aldus woordvoerder Manon Hoiting van het OM. ‘We gaan deze zaak niet zelf vervolgen. Dat doen we alleen in het geval van een zwaar delict.’
Hebben de studentes andere juridische mogelijkheden?
Volgens de Bussumse advocate en RUG-alumna Ina Brouwer, gespecialiseerd in privacyvraagstukken, kunnen de betrokken studentes een beroep doen op de Wet bescherming persoonsgegevens. In het geval van de bangalijst is deze wet essentieel, stelt Brouwer. ‘Privacy wordt steeds belangrijker door de digitalisering, omdat de schade nu veel groter kan zijn. Vroeger gebeurde het ook, maar toen was het beperkt tot een kleine kring.’
Is het bestuur van Vindicat aansprakelijk?
De verantwoordelijkheid ligt allereerst bij de Vindicatleden die de bangalijst hebben verspreid, stelt Brouwer. ‘Maar ook de studentenvereniging zelf kan verantwoordelijk worden gehouden als vast komt te staan dat de persoonsgegevens uit de ledenlijst zijn gehaald’, zegt zij.
Rector Stijn Derksen van Vindicat vermoedt dat de lijst is opgesteld op basis van meerdere bronnen. Omdat het om eerstejaars gaat, kunnen de telefoongegevens niet uit de almanak zijn gehaald. ‘De foto’s komen van Facebook. Waarschijnlijk zijn de nummers en adresgegevens afkomstig uit een lijst die wij aan het begin van het jaar hebben opgesteld en die onder Vindicatleden wordt verspreid.’
Volgens de Wet bescherming persoonsgegevens is niet alleen de verspreider verantwoordelijk, maar ook de organisatie onder wier vlag het gebeurt door de gegevens niet voldoende te beschermen, stelt advocate Brouwer. ‘Als de ledenlijst ervoor gebruikt is, kan het bestuur niet zomaar zijn handen in onschuld wassen.’
Eens op internet, altijd op internet?
Dat is lastig te zeggen. Juridisch is het mogelijk om iets te laten verwijderen, stelt Matthijs van Bergen van juridisch adviesbureau ICTRecht, maar dat vergt heel wat werk als het overal opduikt. ‘Als slachtoffer kun je van elke website die de lijst heeft gepubliceerd, eisen dat die lijst – desnoods via de rechter – wordt verwijderd.’ Maar dan moet je alle websites en providers afzonderlijk bij langs, eventueel ook in het buitenland.
Slachtoffers kunnen zich ook beroepen op the right to be forgotten via Google. Op die manier kunnen zij de zoekmachine vragen zoekresultaten te verwijderen.
Van Bergen waarschuwt wel voor het Streisandeffect, dat verwijst naar Barbra Streisand. De zangeres wilde in 2003 een foto laten verwijderen waarop haar huis stond. De zaak kreeg zo veel aandacht in de media, dat de foto juist meer werd bekeken. Het kan dus ook averechts werken.
De praktijk is bovendien weerbarstiger dan de theorie, blijkt vaak. Denk bijvoorbeeld aan het ‘Majesteit-filmpje’ uit 2009. GeenStijl filmde toen een dronken studente, die als voorzitter van haar studentenvereniging ‘majesteit’ genoemd wilde worden. Zij spande een rechtszaak aan en won. GeenStijl moest het filmpje verwijderen, maar dat is lichtjes aangepast en geanonimiseerd nog steeds terug te vinden.
Kan/wil de RUG er iets tegen doen?
RUG-woordvoerder Gernant Deekens laat weten dat de universiteit zich er niet mee bemoeit. ‘Het is een interne kwestie.’
Fractievoorzitter Bart Beijer van de Personeelsfractie in de universiteitsraad is het daarmee oneens. Volgens Beijer kan de universiteit niet zomaar zeggen dat ze er niets mee te maken heeft: ‘Vindicat, en ook andere verenigingen, maken een prominent deel uit van de universitaire gemeenschap. Daar mag het College van Bestuur (CvB) best druk op uitoefenen.’
Beijer kondigt aan dat de kwestie wordt aangekaart in de universiteitsraad. ‘Het is al een stap in de goede richting als het CvB zich eens krachtig uitspreekt en zegt dat zoiets nooit meer mag gebeuren.’
Meer nieuws over de bangalijst van Vindicat:
Huize Tabu maakte bangalijst
Vindicat schorst 13 leden
22 ‘mokkels’ op Vindicatlijst