‘Ik houd niet van grenzen, (…) onderwijs en wetenschap zijn wereldwijd; wij kennen geen grenzen, wij slechten grenzen’, was het wetenschappelijk correcte dat onze Ben Feringa gaf op de vraag ‘U bent in Drenthe geboren, werkt in Groningen, maar woont nog steeds in Drenthe; voelt u zich Groninger of Drent?’, gesteld in College Tour (28 april), dat ik afgelopen week maar eens besloot terug te kijken.
Als geboren Groningen, getogen Drent en inwoner van Groninger zou ik misschien ook eens moeten nadenken over deze vraag. Maar het antwoord van Feringa is al interessant genoeg.
Definities
Want grenzen, daar kun je lekker over filosoferen. De Dikke Van Dale geeft niet minder dan dertien betekenissen voor ‘grens’, van ‘door palen of op andere wijze aangeduide lijn die het ene stuk land van het andere scheidt’ tot ‘(verkorting voor) grensrechter’; dat laatste zal Feringa wel niet bedoeld hebben.
Ik ben opgegroeid met het idee dat er eigenlijk geen grenzen zijn: je kúnt overal op aarde naartoe reizen, mits je de reis kunt betalen. Later kwam ik erachter dat je voor sommige landen een visum nodig hebt en niet iedereen dat krijgt. Mag iedereen dan niet gaan en staan waar hij wil? Wat geeft een land het recht iemand toegang te weigeren? Wie heeft dat eigenlijk bedacht, ‘landen’?
Ik stel me zo voor dat duizenden jaren geleden iemand voor het eerst met een stok in het zand wat lijnen tekende om duidelijk te maken: ‘Dit is mijn gebied’. Even speuren op internet doet vermoeden dat dit begon met de ‘neolithische revolutie’, oftewel de overgang van rondtrekkende jagers en verzamelaars naar landbouwers en veetelers, die in nederzettingen woonden. Nederzettingen werden steden, steden werden stadsstaten en op een zeker momenten ontstonden landen, zoals we die nu kennen.
Vragen
En wat zeggen die geografische grenzen tegenwoordig? Zijn de mensen die daarbinnen wonen dan eensgezind? Nee, dat is kennelijk iets heel anders, kijk alleen al naar Catalonië. Moeten we eigenlijk streven naar een wereld zonder grenzen, zonder verschillen? Dat zou weer saai zijn. En zijn staten nog wel zo belangrijk in een tijd waarin multinationals groter zijn dan sommige landen?
Al deze vragen doen mijn hoofd tollen. Misschien zijn ze wel complexer dan de scheikunde van Feringa. Wat is het dan fijn dat er behalve natuurwetenschappen ook geesteswetenschappen bestaan, om voor déze kwesties zinnige antwoorden te formuleren.
Want de grenzen van mijn bevattingsvermogen zijn al lang overschreden…