Made zag haar vriendin sterven op Instagram
‘Waar was ik toen Anna mij nodig had?’
Heb jij hulp nodig? Neem dan contact op met Stichting 113 Zelfmoordpreventie op 0900-0113 (24/7 bereikbaar) en/of 113.nl
‘Anna gaat dood’, staat er in het appje dat Made Verne op 12 mei krijgt. Het is middag, buiten schijnt de zon.
‘Nee, dat gaat ze niet’, stuurt Made terug. Ze schudt de angst van zich af. Want de video die Romana Habanova, oud-student Europese talen en culturen aan de RUG, haar net gestuurd heeft, verontrust haar enorm. Hun gezamenlijke vriendin Anna heeft hem net gedeeld op Instagram. Er is op te zien hoe Anna haar geliefde kat doodmaakt. Ze zegt dat ze dat gedaan heeft omdat de politie haar honden al van haar heeft afgenomen.
Hoe schokkend de video ook is, dit is niet de eerste keer dat Made, een psychologiestudent uit Letland, haar vriendin een crisis heeft zien doormaken. ‘Anna doorliep altijd een vast patroon: eerst ging het heel slecht en daarna heel goed.’
Made heeft al een paar maanden geen contact meer gehad met Anna, omdat die haar – en veel andere vrienden – geblokkeerd heeft op social media. Maar Made kent Anna al vier jaar, dus ze hoopt en gelooft dat dit weer overgaat, net als die eerdere keren.
Brandweer
Desondanks belt Made meteen de politie nadat ze Romana’s bericht krijgt. Romana, die nu in Slowakije woont, neemt ondertussen contact op met VNN, de verslavingszorg in Groningen. Wanneer ze te horen krijgt dat VNN niets kan doen omdat Anna geen patiënt is, belt ze Anna zelf op.
Terwijl Romana met Anna praat, ziet Made een andere video die Anna op Instagram heeft gezet. Ze ziet dat er politieagenten en brandweermensen voor Anna’s huis aan de Nijensteinheerd in Beijum staan, en ze is opgelucht. ‘Godzijdank, dacht ik, de politie is er, alles komt goed.’
Anna heeft de gaskraan opengedraaid en zichzelf binnen opgesloten
Maar dan krijgt ze weer een appje van Romana, die zegt dat haar telefoon is uitgevallen tijdens het videogesprek. ‘Anna heeft de gaskraan opengedraaid en ze heeft zichzelf binnen opgesloten!’ Made realiseert zich dat Anna nu helemaal alleen is en ze belt haar, telkens weer. Maar Anna neemt niet op. Wat ze wel doet is stories op Instagram zetten, waarin ze zegt dat ze alle pijn op de wereld wil toelaten, zodat ze kan helen en onoverwinnelijk wordt.
Vlak daarna besluit de brandweer om een raam van haar woning op de begane grond in te slaan, zodat ze bij haar naar binnen kunnen. Alle andere mensen die in het gebouw wonen zijn inmiddels geëvacueerd. Een enorme explosie volgt, waarbij het hele raam naar buiten slaat. Anna is op slag dood.
Elfje
Made ontmoette Anna en Romana vier jaar geleden, tijdens de audities voor een Engelstalig toneelstuk van de Groningen University Theatre Society. ‘Ik herinner me nog dat ik haar zo mooi vond, net een elfje met dat lange haar’, zegt Made. Anna stal altijd de show, niet alleen door haar schoonheid, maar ook met haar acteertalent en haar extraverte persoonlijkheid.
Ze wist hoe ze van het leven moest genieten. Zo wilde ze een keer een testritje maken in een dure Tesla, dus ging ze naar de showroom en maakte de verkopers wijs dat ze een miljonair was die een auto wilde kopen. Ze geloofden haar. ‘Het was leuk om met haar om te gaan, maar soms ook heel heftig’, vertelt Made.
Want achter dat enthousiaste voorkomen verborg Anna veel pijn. Ze werd in 1992 in Rusland geboren. Haar moeder nam haar mee naar Nederland, maar werd onderweg verkracht en maakte later een einde aan haar leven. Anna groeide op in een pleeggezin, waar ze van haar pleegmoeder te horen kreeg: ‘Je moeder heeft zelfmoord gepleegd omdat ze niet van je hield.’
Borderline
Als tiener zocht Anna haar toevlucht tot spiritualiteit en softdrugs. Ze was ervan overtuigd dat de pijn haar sterker maakte en voelde zich beter dan veel van de andere mensen in haar praatgroep voor mensen met een borderlinestoornis. ‘Anna was vervuld van liefde voor anderen en zichzelf, dus ik zag haar niet als iemand met borderline’, zegt Made. ‘Ze was ook heel open over haar overtuigingen.’
Anna was vervuld van liefde voor zichzelf en anderen
Zo vertelde ze Made over de eerste keer dat ze psychedelica gebruikte. Ze zag haar overleden moeder met een rode kat in haar armen. ‘En toen zei haar moeder iets als “Wees niet verdrietig, Anna, ik ben bij je” en daarna liet ze de kat los. De volgende dag kwam er echt een rode kat bij haar aangelopen.’
Tegen die tijd had ze al twee honden geadopteerd, waar ze helemaal dol op was. ‘Ze stopte zelfs bij de toneelvereniging, mede omdat haar honden niet in de repetitieruimte mochten komen.’
Toekomstplannen
Dus toen Romana zag dat Anna haar kat had gedood, wist ze onmiddellijk dat de situatie heel ernstig was. ‘We wisten allebei dat die kat als een stukje van Anna’s ziel was.’ Anna zelf was er ook kapot van. ‘Ze huilde en zei dat de kat zou reïncarneren als een leeuw, net als zij.’
Toch had Made niet het idee dat ze echt dood wilde. ‘Een paar minuten voor ze stierf leek ze nog gelukkig dat ze beter aan het worden was. Het was heel verwarrend.’
Hoe zwaar Anna het ook had op sommige momenten, ze had altijd toekomstplannen. Ze wilde een boek schrijven en muziek maken. Ze wilde een kasteel in Spanje kopen en daar met haar vrienden wonen. ‘Ze had een foto van het kasteel als screensaver op haar telefoon.’ En, zegt Made, ‘ze zei ooit dat ze geen einde aan haar leven ging maken zoals haar moeder, dat ze een ander pad bewandelde.’
Maar Anna was ‘absoluut eenzaam’ en geen gemakkelijk persoon om mee om te gaan, zegt Made. Hoewel ze veel vrienden had, vonden ze het soms een opgave om met haar om te gaan en dan vermeden ze haar.
Schuldgevoel
Made is niet naar Anna’s begrafenis gegaan, omdat ze elkaar al maanden niet gezien hadden. Romana kon er niet bij zijn omdat ze in Slowakije in lockdown zat. Maar ze voelen zich allebei erg schuldig. ‘Het is lastig om jezelf niets te verwijten. Ik was in Groningen, ik had naar haar huis kunnen fietsen, maar ik had niet gedacht dat er iets zou gebeuren’, zegt Made.
Ze zei ooit dat zij geen einde aan haar leven zou maken, zoals haar moeder
Ze was boos toen ze hoorde dat mensen op Anna’s begrafenis alleen over de goede tijden wilden praten. Anna had vooral slechte tijden. ‘Iedereen wil een mooi einde, maar dat was dit niet. Waar waren al die mensen, waar was ik, toen Anna ons nodig had?’
Het is niet eerlijk dat mensen telkens vragen hoe het met háár gaat, zegt ze, terwijl er niemand voor Anna was.
Nu blijft ze achter met het knagende gevoel dat mensen die dag niet genoeg hebben gedaan voor Anna. De politie niet, de sociaal werkers niet en ook haar vrienden niet. ‘Het moet heel angstig zijn als al die mensen voor je huis staan te kijken. Verder was iedereen geevacueerd, dus er was niemand die met Anna kon praten. Mensen stonden gewoon te wachten.’
Open brief
Made en Romana willen dat de politie en de zorgdiensten toegeven dat ze meer hadden kunnen doen, zodat iets als dit niet nog een keer gebeurt. ‘Haar honden waren bij haar weggehaald omdat ze ‘gek’ was, maar waarom lieten ze haar dan zomaar in haar eentje achter?’
Wie zou er voor haar hebben gezorgd als ze alleen gewond was geraakt?
De twee hebben een open brief gestuurd naar de sociale dienst en de gemeente, om wat zij ‘Anna’s waarheid’ noemen te delen. Het ‘systeem’, denkt Made, heeft geen oplossing voor mensen die geen familie hebben die voor ze vecht. ‘Ik had allemaal scenario’s in m’n hoofd over wat er gebeurd zou zijn als ze niet overleden was, maar ernstig gewond was geraakt. Wie had er dan voor haar gezorgd?’
Mensen ondernemen vaak geen actie omdat ze verwachten dat iemand anders dat wel zal doen. Maar dat is verkeerd gedacht, zegt Made. ‘Soms is er niemand anders.’