'SuperPloumen' krijgt Aletta Jacobsprijs
'We komen van ver'
CV
Elisabeth Maria Josepha (Lilianne) Ploumen – spreek uit Ploemen – werd geboren op 12 juli 1962 in Maastricht. Van 1980 tot 1988 studeerde ze maatschappijgeschiedenis aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.
Ploumen werkte tussen 1990 en 2007 bij verscheidene ontwikkelingsorganisaties: PLAN, dat zich inzet voor de rechten van kinderen en meisjes; Mama Cash, een internationaal fonds voor de financiering van initiatieven van vrouwen; en Cordaid, een katholieke stichting voor nood- en ontwikkelingshulp.
Daarna ging ze de politiek in. Tot 2012 was Ploumen voorzitter van de Partij van de Arbeid. In 2012 werd ze minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking in het kabinet-Rutte-Asscher. Als minister zette ze kort na het aantreden van Donald Trump als president She Decides op, waarmee ze in 2017 zo’n 400 miljoen euro inzamelde voor organisaties die vrouwen in ontwikkelingslanden helpen bij gezinsplanning.
Bij de verkiezingen van 2017 werd Ploumen dankzij voorkeursstemmen gekozen tot lid van de Tweede Kamer.
Stel je voor: Aletta Jacobs, de grote feministe, de eerste vrouwelijke arts van Nederland, maakt mee dat Donald Trump de nieuwe president van de Verenigde Staten wordt.
Ze volgt, net als de hele wereld, Trumps verrichtingen. Ze hoort hem alle financiële steun stopzetten aan ontwikkelingsorganisaties die voorlichten over abortus. Een feestje voor de conservatieve Amerikanen die hem hebben gekozen, maar een aderlating voor alle hulporganisaties die zich inspannen voor de gezondheid en seksuele rechten van vrouwen.
Wat zou Aletta Jacobs dan doen?
‘Zij sprak zich uit voor vrouwenrechten’, weet Tweede Kamerlid Lilianne Ploumen (PvdA). ‘Ze zorgde dat zoveel mogelijk vrouwen een pessarium konden krijgen – een voorbehoedsmiddel.’ Ploumen, die minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking was toen Trump zijn executive order aankondigde, wist precies wat te doen. Ze zette She Decides op poten, een eigen fonds om de organisaties te helpen die zich inzetten voor seksuele voorlichting en gelijke rechten voor vrouwen.
Voortrekker
Deze week krijgt Ploumen de Aletta Jacobsprijs uitgereikt. De RUG geeft die onderscheiding eens in de twee jaar aan een academisch opgeleide vrouw die een voortrekker is op emancipatiegebied. Arabist Petra Stienen, oud-minister Els Borst en eurocommissaris Neelie Kroes namen de onderscheiding eerder ook in ontvangst. ‘Heel erg bijzonder’, vindt Ploumen. ‘Het is een mooi rijtje om in te staan.’
Emancipatie loopt als een rode draad door haar leven, zei de jury van de Aletta Jacobsprijs over Ploumen. ‘Ik ben feminist, zeker’, zegt ze gedecideerd. ‘Altijd al geweest. Ook toen het niet populair was.’
De negatieve bijklank die het f-woord had, zelfs nog steeds heeft, de sneren over feminazis die altijd zeuren en nooit tevreden zijn – Ploumen heeft er lak aan. ‘Ja, dat zijn etiketten die mensen die níét aan onze kant staan graag op ons plakken. Daar trek ik me niet te veel van aan’, zegt ze. ‘Je moet je nooit door een ander laten opdringen wat het betekent om feminist te zijn. Geef er je eigen invulling aan, het gaat om wat het voor jou betekent.’
Klein maken? Niet doen
Niet te bescheiden zijn, dat is voor Ploumen zelf belangrijk. ‘Het is wat generaliserend, maar je ziet vaak dat vrouwen de neiging hebben om zichzelf klein te maken. Niet doen. Laat je zien, weet wat je waard bent.’ Dat is niet altijd even makkelijk, geeft ze toe. ‘Onderhandelen over m’n salaris heb ik bijvoorbeeld zelf ook moeten leren. Ik heb wel van huis uit een gezonde dosis zelfvertrouwen meegekregen. Je bent niet meer dan een ander, maar ook niet minder, leerden wij altijd.’
Je bent niet meer dan een ander, maar ook niet minder
Er is nog iets dat als een rode draad vanaf Ploumens jeugd in een katholiek Limburgs gezin, via haar werk voor non-profitorganisaties tot in haar carrière in Den Haag loopt. ‘Mijn vader was melkboer, we waren vroeger niet erg rijk. Maar er werd ons altijd duidelijk gemaakt: er zijn plekken op de wereld waar de mensen het heel slecht hebben. En zolang het hen niet goed gaat, kan het jou eigenlijk ook niet goed gaan.’
Dus zolang er vrouwen onvrij, onveilig en ongelijk zijn, moet je er bij Ploumen niet mee aankomen dat het toch prima gaat met de vrouwenzaak en dat al dat activisme misschien een beetje achterhaald is. ‘Natuurlijk is er al veel bereikt de afgelopen honderd jaar. Maar we moesten ook van ver komen. Er is ook echt nog wel wat te doen. Neem ons eigen land, waar een vrouw voor hetzelfde werk nog altijd zestien procent minder betaald krijgt dan een man. Kijk naar al die plekken waar vrouwen nog niet dezelfde rechten hebben als mannen.’
Brede steun
Tot haar vreugde kijgt She Decides ook op die plekken voet aan de grond. Ze is net zelf terug van een She Decides-bijeenkomst in Zuid-Afrika, en ze krijgt intussen foto’s toegestuurd van een bijeenkomst in het Indiase Delhi. ‘Ik had echt niet verwacht dat er zo’n brede steun zou komen. Ik hoopte wel heel erg dat er ook niet-westerse landen mee zouden willen doen, maar dat het er zó veel zouden zijn.’
Ik hoopte wel heel erg dat er ook niet-westerse landen mee zouden willen doen
Het begon allemaal relatief bescheiden, met een donatie van tien miljoen euro van de Nederlandse regering, eind januari 2017. Daarop belde Ploumen met collega-ministers uit omringende landen. België droeg bij, en Luxemburg, Denemarken, Zweden, Finland, Canada. Amper een maand na de lancering van haar fonds had Ploumen veertig landen achter zich, stroomden de complimenten en steunbetuigingen binnen en bombardeerde comedian Arjen Lubach haar tot ‘SuperPloumen’.
‘Dat was wel leuk van ‘m’, grinnikt ze. Maar of ze nu echt een superheld is? ‘Nou ja, het is aan anderen om te beslissen hoe ze me willen zien.’
‘Abortusfonds’
Er zijn mensen die haar heel anders zien. Orthodox christelijke media spraken na de lancering van She Decides van ‘het abortusfonds van Ploumen’. Meer dan honderdduizend mensen riepen in een petitie op tot het stopzetten van het project, want ‘het opdringen van abortus aan Afrikaanse landen is niet het goede voorbeeld geven!’ Het Vaticaan had Ploumen juist een onderscheiding gegeven en liet daar halsoverkop een verklaring opvolgen: die had níéts met She Decides te maken en de Kerk keurt haar abortusstandpunt níét goed.
Je eigen geweten is de ultieme toetssteen
‘Ik ben al mijn hele leven katholiek en ik sta al zolang ik me kan herinneren pal voor het recht op abortus’, zegt Ploumen. ‘Natuurlijk is dat met elkaar te verenigen. Ik heb altijd geleerd: Je eigen geweten is de ultieme toetssteen. Prima als anderen anders denken, hoor. Maar het is gewoon een mensenrecht om te mogen beslissen over je eigen lichaam en je eigen leven.’
Kwakzalvers
Bovendien staat Trumps besluit niet eenvoudig gelijk aan minder abortussen. ‘Het raakt organisaties in al hun activiteiten. Als je zelfs maar informatie geeft over abortus, krijg je al geen geld meer.’ Maar die organisaties doen veel meer: ze geven seksuele voorlichting, zorgen voor voorbehoedsmiddelen, bieden kraamzorg.
Vallen die zaken weg, dan leidt dat niet tot minder, maar tot méér abortussen, blijkt uit onderzoek. ‘Dat is het treurige, want het betekent ook dat vrouwen terechtkomen bij kwakzalvers en die doen het op de meest vreselijke manieren. Onveilig.’
Wat Aletta Jacobs precies gedaan zou hebben als ze nu nog leefde, zullen we nooit weten. Maar Ploumen denkt dat ze wel achter She Decides zou hebben gestaan. ‘Zij kreeg overigens ook enorme kritiek op wat ze deed op dit gebied. Wat dat betreft lijkt het soms wel alsof er niet zoveel veranderd is.’
Heb je zelf nog vragen aan Lilianne Ploumen? Woensdag is ze om 20:00 in de Aula van het Academiegebouw voor een College Tour, georganiseerd door zes RUG-studenten.