Studeren

Stressmaniertjes

Nagelbijtend in de UB

In tentamentijd bijten studenten honderden pennen kapot, kluiven ze hun nagels af en ze ontgrendelen hun telefoon tot er geen streepje energie meer in de batterij zit. Waar komt dat gedrag eigenlijk vandaan?
Door Nanette Vellekoop / GIF-jes Marre Meijerink

Nagelbijten

Het is stampvol in de UB. Studenten buigen zich zuchtend over hun boeken. Voor je doet een jongen steeds zijn ring af. En weer om. En weer af. En weer om. Naast je schuift iemand onophoudelijk met zijn stoel. Een meisje draait haar haren in krulletjes om haar vinger.

Dat is nog te doen. Pas echt vervelend wordt het als die andere buurman maar op zijn pen blijft klikken. Of constant de melodie van All I want for Christmas neuriet.

De meeste mensen hebben dit soort tics, maar ‘eigenlijk heten dat geen tics’, corrigeert gedragswetenschapper Bauke Buwalda. ‘Tics zijn de verschijnselen die je ziet bij mensen met het syndroom van Gilles de la Tourette. Met je benen wiebelen en op de tafel tikken zijn zogenaamde maniërismen.’

Irritante maniërismen ook nog eens, omdat ze zo opvallend zijn voor anderen. Maar binnen dit rijtje vallen bijvoorbeeld ook nagelbijten, doelloos je telefoon ont- en vergrendelen of aan je hoofd krabben.

Maniërisme

Student internationale betrekkingen Chinouk (18) heeft er wel eens last van, vertelt ze. ‘Nagelbijten doe ik onbewust. Dan realiseer ik me ineens dat mijn nagels wel heel kort zijn geworden en dan kan ik het achteraf pas relateren aan drukke periodes. Het is ook niet alsof ik zin heb om op mijn nagels te bijten, het gaat er voor mij meer om dat ik met mijn handen bezig ben.’

Pen klikken

Op dit moment probeert Chinouk haar nagels te laten groeien. ‘Dan let ik er bewust op dat ik iets anders in mijn handen heb zoals een haarelastiekje of een pen. Dat is dan nog steeds wel een tic, maar in ieder geval minder vies.’

Mensen doen dit echter niet voor niets. Maniërismen zijn vaak gerelateerd aan stress. Het is een poging van het lichaam om de spanning te verminderen. Bijna iedereen die stress ervaart heeft hier wel eens last van.

De-arousal

‘Dit hoeft niet per se iets slechts te zijn’, zegt Buwalda. ‘Wij komen de hele dag met allerlei situaties in aanraking en daar moeten onze lichamen iets mee. Stress is een mogelijke reactie en het vertonen van herhaald gedrag is een bepaalde uiting daarvan.’

De functie kan verschillen, weet Buwalda. ‘Het kan een vorm zijn van de-arousal. Dit gebeurt ná een stressvol moment. Er komen dan opiaatachtige endorfines vrij om je weer te kalmeren. Je gaat je dan focussen op iets anders zoals het haar, handen of nagels. Dit zien we bijvoorbeeld ook terug bij dieren die zich na een stressvol moment ineens meer gaan wassen.’

Als Buwalda zelf stress heeft, gaat hij snacken. Ook een beproefd middel om spanning te verminderen, zegt hij. Recent onderzoek onder ratten toonde zelfs aan dat zoet en vet voedsel resulteert in een verminderde stressrespons, ten opzichte van ratten die vooral groente aten.

Rokers kunnen bijvoorbeeld meer gaan roken in een langdurende stressvolle situatie. ‘Als ik moet leren neem ik veel meer pauzes om te gaan roken’, vertelt rechtenstudent Frank (24). ‘Dat is deels uitstelgedrag, maar ook als ik niks te doen heb, rook ik meer.’

Dwangstoornis

Hoofd krabben

Hoewel maniërismen dus heel veel voorkomen en onschuldig zijn, kunnen ze soms veranderen in riskanter gedrag: een dwangstoornis. Dat gebeurt als een maniërisme niet meer onbewust is. ‘Het gaat dan om het idee van controle verkrijgen over de situatie en op die manier de stress verminderen’, zegt Menno Oosterhoff, die een boek schreef over dwangstoornissen. ‘Meestal hebben mensen ongeacht de situatie al een eigen maniertje, wat stress vervolgens kan verergeren. Stress maakt bijna alles erger. Het zet je brein onder druk en mensen kunnen dan rare dingen gaan doen.’

Student social work Nant (20) krijgt bijvoorbeeld jeuk aan haar hoofd, als ze onder druk staat. ‘Ik merk wel dat ik dan aan mijn hoofd aan het krabben ben, maar het is niet alsof ik het bewust nodig heb’, zegt ze. ‘Vlak voor een tentamen wordt het erger, maar verder heb ik er zelf niet echt last van. Mijn ouders vinden het wel heel irritant, dus als ik thuis leer doe ik het stiekem. Ik heb het trouwens ook met mijn rechterbeen, daar ga ik dan heel erg mee trillen.‘

Bij andere mensen uit stress zich wel degelijk in tics. Met je neus snuiven bijvoorbeeld, met de ogen knipperen, hummen of neuriën. ‘Dat komt vooral bij schoolkinderen voor’, zegt psychiater Anne van Lammeren van het UMCG. ‘5 tot 9 procent van de schoolkinderen heeft er last van.’

Tics verdwijnen meestal vanzelf, of degene die er last van heeft leert ze te onderdrukken. Tot het moment dat je je kapot stresst voor dat tentamen. ‘Onder invloed van spanning, fysieke inspanning of plotse geluiden kunnen ze toenemen’, zegt Van Lammeren.

Stress

Het is belangrijk onderscheid te maken tussen kortdurende en langdurende stress. Bij acute stress, bijvoorbeeld als je bijna wordt aangereden, komt er binnen een paar seconden adrenaline vrij en zetten de aderen zich uit om sneller bloed te kunnen vervoeren naar de spieren. Het lichaam bereidt zich dan voor om in actie te komen. Dit systeem is functioneel en kortdurend.

Langdurende stress daarentegen, vindt plaats als je stress hebt om iets wat heel lang kan duren of als je stress overal meeneemt in gedachten. Dit soort chronische stress is het soort dat je ziek kan maken. Bij maniërismen uit dat zich in de gradatie.

Been trillen

Engels

Abonneer
Laat het weten als er

De spelregels voor reageren: blijf on topic, geen herhalingen, geen URLs, geen haatspraak en beledigingen. / The rules for commenting: stay on topic, don't repeat yourself, no URLs, no hate speech or insults.

guest

0 Reacties
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties