Kwaad spreken is zo slecht nog niet

Leestijd: 6 minuten (1054 woorden)

Roddelen heeft een slechte naam. Over iemand praten die er niet is, is achterbaks. Vinden we. ‘Maar roddelen is juist heel belangrijk’, zegt RUG-psychologe Elena Martinescu, die promoveerde met een onderzoek naar het nut van roddelen. ‘We dachten dat mensen vooral roddelen om anderen slecht en zichzelf beter te maken. Maar het blijkt veel complexer.’

Het is een uitlaatklep, maar ook een manier om vertrouwen op te bouwen, informatie te vergaren en je eigen standpunt beter te kunnen inschatten. Roddelen kan je bovendien gebruiken om anderen te beïnvloeden en je eigen gedrag aan te passen. En het betekent niet per se dat je slecht over iemand praat. Elke informeel gesprek waarin je over een derde praat die er niet bij is, valt onder roddelen.

Vertrouwen

‘Roddels helpen ons om onze eigen positie beter te kunnen inschatten en op onszelf te reflecteren,’ vertelt Martinescu. ‘Veel roddels verspreiden en uitwisselen, schept een band en vertrouwen.’ Je weet dat je dezelfde problemen deelt, dingen op dezelfde manier ziet. Roddelen is vaak makkelijker dan een directe confrontatie. Als een collega iets doet wat je niet bevalt, is het makkelijker om er (eerst) met iemand anders over te praten. Als je het edan rover bent eens dat het gedrag van de collega niet in orde is, kan je er samen iets aan doen.

Roddelen is een manier om erachter te komen of anderen een situatie op dezelfde manier zien als jij, stelt Martinescu. ‘Maar het kan er ook voor zorgen dat je iemand beter gaat begrijpen.’ Stel: je ergert je enorm aan collega Tina die vaak te laat is, amper naar vergaderingen komt en haar mail niet beantwoordt. Wanneer je je frustratie deelt met collega Luuk, vertelt hij dat Tina alleen voor haar doodzieke man moet zorgen. Dan begrijp je haar gedrag en kan je er opeens heel anders tegen aankijken.

‘Zonder roddelen is het heel lastig om deel uit te maken van je sociale omgeving en met je collega’s om te gaan’, zegt Martinescu. Je kunt niet alles via ‘formele communicatie’ regelen. ‘Niemand zal je formeel vertellen dat je je papier niet in de printer moet laten liggen. Maar als je van collega’s hoort hoe irritant ze het vinden dat iemand anders dat doet, zal je niet zo snel meer je printjes vergeten.’

‘Roddels zijn een heel goede manier om informatie te krijgen en andere mensen te beïnvloeden’, aldus de promovenda. ‘Je helpt mensen om een sociale situatie te interpreteren. Je vormt de manier waarop andere mensen iemand zien.’ De informatie die je door roddelen verzamelt, kan beïnvloeden wat je denkt en welke beslissingen je neemt.

Geheim

De invloed die je uitoefent met roddelen kan echt zijn, maar ook symbolisch. Het kan je het gevoel geven dat je tenminste iets gedaan hebt om je omgeving te controleren. Met roddelen kun je heel makkelijk je mening verspreiden. Roddelen is immers geheim. Want diegene waar je het over hebt, weet van niets.

‘Roddelen is een manier om macht uit te oefenen’, zegt Martinescu. ‘Je kunt ervoor zorgen dat andere mensen de wereld zien zoals jij ze ziet.’ Mensen met minder macht roddelen meer dan mensen in machtigere posities. Je profiteert namelijk meer van roddelen als je minder macht hebt.

‘Heb je weinig macht, dan is roddelen de makkelijkste manier om met de afhankelijke positie om te gaan waarin je zit’, legt Martinescu uit. Roddelen bezorgt je toegang tot informatie, stelt je in staat mensen te beïnvloeden en je positie in een groep versterken. ‘Iedereen roddelt, maar het ligt aan je plek in de sociale hiërarchie met wie en met welk doel je dat doet’, concludeert de promovenda.

Mensen met minder macht roddelen tegen iedereen. Mensen in machtigere posities roddelen eerder met collega’s in vergelijkbare posities, niet met hun werknemers. Als je macht hebt, heb je geen roddels nodig om informatie te krijgen of mensen te beïnvloeden, stelt Martinescu. Je kan gewoon zeggen: Onze productie ligt stil, los het op.

Sterke banden met je ondergeschikten opbouwen kan bovendien averechts uitpakken, aldus Martinescu. Het kan lastig zijn als je hen moet vertellen hoe ze hun werk moeten doen. Het zou kunnen dat ze je niet serieus nemen of je emotioneel chanteren. Zoals: ‘Je bent mijn vriend, hoe kun me vragen om zoiets te doen?’

Mannen versus vrouwen

‘Ik heb geen bewijs gevonden dat vrouwen meer roddelen dan mannen’, zegt de onderzoekster. ‘Sommige studies beweren wel dat vrouwen zich meer aantrekken van roddels.’ Maar in die studies vroegen onderzoekers hoe deelnemers dénken dat ze op roddels zouden reageren. Als je mensen vraagt wat ze daadwerkelijk voelden, zijn er geen verschillen, volgens Martinescu. ‘Vrouwen overschatten dus hoe emotioneel ze reageren’, zegt zei. ‘Het is meer een stereotype dat vrouwen meer roddelen of er sterker op zouden reageren. Maar in het echte leven valt dat erg mee.’

‘Mannen en vrouwen roddelen veel in veel verschillende situaties. Het speelt op de achtergrond van alles wat we doen.’ In situaties die erg belangrijk voor ons zijn, zoals op je werk of thuis, roddelen we meer. Zowel mannen als vrouwen gebruiken roddels om hun sociale omgeving te beïnvloeden, zich te informeren en zich te vergelijken met anderen.

Rivaliteit

In omgevingen waar veel onzekerheid, rivaliteit en stress heerst, wordt bijzonder veel negatief geroddeld. Mensen hebben het eerder nodig om het beeld van anderen te manipuleren. Terwijl roddelen helpt om stress af te bouwen, creëert het ook weer extra druk omdat je weet dat iedereen je op de vingers kijkt en praat.

Wat je over iemand zegt, kan diegene echter ook erg beschadigen. Als er veel negatief wordt geroddeld over een persoon, kan de hele sociale omgeving zich vijandelijk op gaan stellen. Een negatief beeld over iemand te creëren, kan dus ingrijpende consequenties hebben. Diegene kan ontslagen worden, zich gekwetst voelen. Om samen te werken moet je elkaar kunnen vertrouwen. ‘Als er zoveel negatief geroddeld wordt dat je geen goede relatie meer kan hebben met je collega’s, dan is het te veel.’

Engels