Wetenschap

Muziektoerisme

Op pelgrimstocht naar Père Lachaise

The Beatles komen uit Liverpool en in Dublin draait het allemaal om U2. Miljoenen toeristen trekken naar muzikale bedevaartsoorden om in de voetsporen van hun helden te treden. Leonieke Bolderman onderzocht waarom muziek mensen letterlijk in beweging brengt.
Door Menno van der Meer

In Dublin sprak Leonieke Bolderman met een gigantische fan van U2. Hij was in Dublin, om de geboortegrond van de band te bezoeken, waaraan hij al sinds zijn pubertijd verslingerd was. Hij kende alle liedjes uit zijn hoofd. ‘Die hadden allemaal betekenis voor hem’, zegt Bolderman. ‘Ze staan symbool voor belangrijke gebeurtenissen in zijn eigen leven. Voor hem was het bezoek een intense, emotionele ervaring.’

Cultureel geograaf Bolderman promoveerde vorige week aan de Erasmus Universiteit op een onderzoek naar dergelijk muziektoerisme. Voor haar studie bezocht ze Dublin voor U2, Stockholm vanwege ABBA, Bayreuth voor het Wagnerfestival, Praag vanwege jazz en Corfu voor klassieke muziek. Ze sprak er met muziektoeristen, gidsen en medewerkers van VVV-kantoren.

Gesprekken op die locaties vormden de basis voor haar theorie over muziektoerisme. Daarvoor heeft ze de term ‘muzikale topofilie’ in het leven geroepen – de liefde voor een plaats door muziek. Soms raakt iemand verliefd op een locatie omdat een liedje hem speciaal geraakt heeft, zoals de U2-fan hierboven. Maar het werkt ook andersom; zo sprak Bolderman met iemand die dol is op Ierland en daarom doedelzak ging spelen.

Spiritueel

Muziektoerisme kent vele vormen. Er bestaan georganiseerde tours en musea van bijvoorbeeld ABBA in Stockholm en The Beatles in Liverpool. Maar mensen bezoeken ook graven (Jim Morrison op Père Lachaise, hoofdafbeelding bij dit artikel), standbeelden, plaatsen uit songteksten (Penny Lane) en plekken van albumhoezen (The Joshua Tree). Het bezoeken van een groot festival en het achterna reizen van een band op tournee schaart Bolderman ook onder muzikaal toerisme.

De redenen om zo’n reis te maken zijn divers, maar toch zijn er ook overeenkomsten. ‘Veel mensen willen de plek met eigen ogen zien en zelf horen hoe die plaats klinkt. Sommigen noemen het zelfs een pelgrimstocht. Het is voor hen een reis vol betekenis en bezinning, maar niet per se ook iets spiritueels.’

Bolderman had verwacht veel toeristen met oordopjes aan te treffen. ‘Maar dat was helemaal niet het geval. Ze hoefden niet te luisteren, de liedjes zaten al in hun hoofd. Toen ik in Stockholm rondliep, overkwam het mij ook. Als een oorwurm hoorde ik toen liedjes van ABBA, terwijl ik daar niet eens groot fan van ben.’

Zeventiende eeuw

Muziektoerisme heeft een lange geschiedenis. ‘In de zeventiende eeuw was er al de troubadoursbeweging en reisden componisten om te leren van hun vakgenoten. Maar nu is het veel grootschaliger en commerciëler. Zo ontvangt Graceland, het landgoed van Elvis Presley, meer dan 600.000 bezoekers per jaar, ongeveer net zoveel mensen als er in Rotterdam wonen.’

Het benutten van zulk muzikaal erfgoed kan een stad dan ook welvarender en aantrekkelijker maken. ‘Liverpool is dankzij The Beatles uit het economische dal geklommen. Andere steden met een rijke muziekgeschiedenis, zoals Detroit met platenlabel Motown, nemen daar een voorbeeld aan. Die stad liet zich in 2013 failliet verklaren, nu zijn er plannen om het Motownmuseum voor vijftig miljoen dollar uit te breiden.’


Red Hot Chili Peppers

Sybrand Grasdijk

masterstudent journalistiek

Op zijn negende zag Sybrand de videoclip van het nummer Otherside. Vanaf dat moment was hij verslingerd aan de Red Hot Chili Peppers. Inmiddels bezocht hij al elf concerten van de band. In 2013 was hij in Los Angeles waar de band is opgericht. Hij ging er naar scholen, huizen en opnamestudio’s die te maken hebben met de Peppers.

‘Ik had veel gelezen en gehoord over de plekken waar de band is ontstaan en waar de leden inspiratie vandaan haalden. Het was vooral mooi om die plekken nu eens met eigen ogen te zien’, zegt Sybrand. ‘Het is leuk om daar te lopen en je voor te stellen hoe het daar begin jaren tachtig moet zijn geweest. Ik vind niet dat ik in de verkeerde tijd ben geboren, maar ik had wel willen meemaken hoe het toen was in Los Angeles en om dan een concert van de band te bezoeken in een klein undergroundclubje.’


Michael Jackson

Fardo Eringa

PhD-student bij godgeleerdheid en godsdienstwetenschappen

Toen ze nog op de basisschool zat, was Fardo al groot fan van Michael Jackson. Zelfs haar scriptie, waar ze in 2016 de Popmuziek Scriptieprijs voor kreeg, ging over Michael Jacksonpelgrims die in Amerika en Europa gedenkplaatsen van The King of Pop bezoeken. Fardo ging voor die studie naar de Michael Jackson Denkmal in München – een standbeeld van de zestiende-eeuwse componist Orlande de Lassus, dat door fans spontaan werd omgevormd tot een gedenkplek voor Michael Jackson.

Haar PhD-onderzoek gaat ook over Jacksonpelgrims. Daarom gaat Fardo in juni ook naar de Neverland Ranch, het landgoed van Michael Jackson. ‘Daar kijk ik ontzettend naar uit. Ik ben daar dan zelf als bewonderaar en ook als onderzoeker om de ervaringen van fans te bestuderen. Dat ik zelf fan ben, maakt het makkelijker om intieme informatie te verkrijgen. Het wordt een dubbele ervaring en ik ben heel nieuwsgierig wat het met me gaat doen.’


Bach en Wagner

Sebastiaan van Leunen

bachelorstudent rechten

Afgelopen zomer bezocht Sebastiaan Leipzig met studentenmuziekvereniging Bragi. Daar zong hij in de Thomaskirche waar Johann Sebastian Bach jarenlang als cantor werkte. ‘Het is een waanzinnig intrigerend idee dat in diezelfde kerk de Matthäus Passion voor het eerst geklonken heeft’, zegt Sebastiaan. ‘Dat geeft zo’n concert toch wel een extra dimensie.’

Aankomende zomer gaat hij naar de Bayreuther Festspiele in Duitsland. Al sinds 1876 organiseert de familie Wagner dit festival, waar uitsluitend de opera’s van Richard Wagner te horen zijn. ‘Ik kijk er enorm naar uit, Bayreuth is het mekka voor de Wagneradept. Ik heb kaarten voor een uitvoering van Wagners laatste opera Parsifal. Over die opera schreef ik mijn bachelorscriptie. Om het werk nu te kunnen zien en horen in het theater waar het in 1882 in première ging, wordt hopelijk een bijzonder ervaring.’


Jazz

Kristin McGee

docent bij kunst, cultuur en media

Ieder jaar gaat Kristin naar het Zweedse Herräng voor een meerdaags danskamp. Op muziek uit de jaren dertig danst ze daar de Lindy Hop, een ritmische Afro-Amerikaanse dans voor paren die is ontstaan in de balzalen van de New Yorkse wijk Harlem. Het is een samensmelting van voornamelijk jazzdans, tapdansen en de charleston. De ontwikkeling van de dans is nauw verbonden met de opkomst van de jazzmuziek.

‘Het is voor mij echt een vakantie’, zegt Kristin. ‘Het hele dorp is dan in de sfeer van de jaren dertig. Iedereen draagt kleren uit die tijd en danst op de muziek van toen. Het is ook een festival met muziek, theatervoorstellingen en themafeestjes. Een weekje in een ander tijdperk met veel muziek en dans.’


Queen

Bas Teunissen

masterstudent geschiedenis

Zo’n acht jaar geleden maakte Bas met zijn moeder een stedentrip door Europa. Vooral het bezoek aan het Zwitserse Montreux was daarbij voor Bas belangrijk, vanwege het standbeeld van Freddie Mercury, in zijn bekende pose uitkijkend over het Meer van Genève. Hier had de zanger van Queen vroeger een appartement om rust op te zoeken.

‘Ik ben zelf de grootste Queenfan die ik ken’, zegt Bas. ‘Het was heel tof om het beeld te zien. Het is niet zo dat ik huilend op m’n knieën voor het beeld zat, maar het is wel gaaf om deze plek te bezoeken, vooral omdat het veel voor hem betekende. En het is natuurlijk de plek waar de foto op de albumhoes van het laatste album van Queen is gemaakt, dus dat is wel bijzonder.’


Nog niet genoeg gehad? De UK stelde een muzikale topofilieplaylist samen. Van Hotel California tot The Folsom Prison Blues.

Engels

Abonneer
Laat het weten als er

De spelregels voor reageren: blijf on topic, geen herhalingen, geen URLs, geen haatspraak en beledigingen. / The rules for commenting: stay on topic, don't repeat yourself, no URLs, no hate speech or insults.

guest

0 Reacties
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties