Sociaal onderzoek in tijden van lockdown
Observeren op afstand
Sinds corona ruim een jaar geleden Nederland verlamde, heeft ontwikkelingspsycholoog Marijn van Dijk geen school meer van binnen gezien. Nogal vervelend, op z’n zachtst gezegd, want het is haar werk om gedrag bij kinderen en jongeren te bestuderen, bijvoorbeeld in scholen of op sportvelden. En dat gaat nu dus niet.
Het onderzoek waar ze met haar collega’s aan werkt ligt al sinds maart 2020 stil. ‘We stelden het steeds wat verder uit’, vertelt ze. ‘Eind mei dachten we dat de scholen wel weer open zouden gaan na de zomervakantie. Achteraf realiseer ik me pas hoe naïef dat was.’
Dus wat doe je dan? ‘We hebben accenten verlegd. In plaats van leerlingen te observeren op school vragen we bijvoorbeeld aan docenten of ouders om zelfrapportages in te vullen’, zegt Van Dijk. ‘Ook kijken we nu naar de mogelijkheden om bij kinderen thuis langs te gaan.’
Te veel ruis
Maar het blijft behelpen. ‘Experimenteel onderzoek kunnen we niet doen. Daarbij werken we soms met hele precieze meetprotocollen en in een thuissituatie ontstaat er veel te veel ruis. Een broertje dat in beeld springt, een deurbel die klinkt. Dat gaat gewoon niet.’
Aan sommige oude data was ik nog niet toegekomen
Marijn van Dijk
Uit noodzaak grijpt ze nu terug op gegevens uit oudere onderzoeken. ‘Dat is laaghangend fruit. Ik werk al jaren als onderzoeker en had nog heel veel liggen. Aan sommige data was ik gewoon nog niet toegekomen.’
Daar kan ze ‘nog wel een aantal jaar’ op teren, verwacht ze, gewoon door ze efficiënter te gebruiken. ‘Deze periode bood kansen voor verdieping waar ik eerder niet de gelegenheid voor had. Ik besef heel goed dat ik daar geluk mee heb, want dat geldt lang niet voor iedereen.’
Beroep op creativiteit
Ook collega-psycholoog Ralf Cox kan teruggrijpen op eerder onderzoek, maar bij de promovendi die hij begeleidt ligt dat anders. ‘Deze onderzoekers hebben maar één ding gepland en hebben geen ruimte voor uitstel. Ze moeten door’, zegt hij. ‘Sommigen kunnen hun onderzoek vrij gemakkelijk online doen, maar bij anderen wordt een serieus beroep op hun creativiteit gedaan.’
Ik heb echt alles uit deze periode proberen te halen
Nicol Arellano Véliz
Want vind maar eens een alternatief voor een onderzoek waarbij je het gedrag en de fysieke kenmerken bestudeert van mensen die naar kunst kijken. Het leek aanvankelijk onmogelijk, maar het lukte masterstudent Gemma Schino toch. Samen met Cox kwam ze op het idee om een nieuw instrument toe te passen waarbij mensen online op een silhouet kunnen aangeven waar ze hun emoties voelen.
Deze methode was nog niet eerder binnen de kunstpsychologie gebruikt en leverde verrassende resultaten op. Het werd zelfs de basis voor Schino’s promotieonderzoek.
Schrijfopdrachten
Ook Nicol Arellano Véliz liet zich niet uit het veld slaan. Haar promotieonderzoek richt zich op expressie- en gedragsindicatoren die verband houden met depressie en persoonlijkheid. Zij doet haar onderzoek nu aan de hand van een techniek die expressief schrijven heet, waarbij gekeken wordt naar het woordgebruik van mensen die hun ervaringen en gevoelens op papier zetten. Ook moeten deelnemers zelfstandig opdrachten doen en dit filmen, zodat hun bewegingen, spraak en gezichtsuitdrukkingen vastgelegd kunnen worden.
‘Het afgelopen jaar was niet makkelijk, maar ik heb er echt veel van geleerd’, vertelt ze. ‘Door niet star vast te houden aan mijn plannen en me flexibel op te stellen merkte ik dat ik vooruit kwam. Ik heb echt alles uit deze periode proberen te halen.’
Onderzoeksbox
Cox zelf hoopt in de komende maanden nieuwe mogelijkheden voor experimenteel onderzoek te creëren. Hij heeft een kant-en-klare box bedacht met daarin bijvoorbeeld een laptop en hartslagmeter. Daarmee kunnen onderzoeksdeelnemers aan de hand van instructies het onderzoek zelfstandig uitvoeren.
Wat we écht willen doen kan nu niet
Ralf Cox
‘Je levert de box ontsmet aan en haalt hem een uur later weer op’, legt Cox uit. ‘Het is niet hetzelfde als in een laboratorium, maar je komt er op deze manier wel dichterbij.’ Hij wil binnenkort goedkeuring aanvragen voor zijn idee. ‘Als we toestemming krijgen, denk ik dat deze methode voor veel onderzoekers bruikbaar is.’
Maar alle innovaties ten spijt wil ontwikkelingspsycholoog Van Dijk het liefst zo snel mogelijk weer naar de oude situatie terug. ‘Wat nu als dit nog een paar jaar duurt?’ vraagt ze zich af. ‘Gaat ons onderzoek dan grotendeels verloren? Hoe gaan we dan weer verder?’
Ook Cox houdt zijn hart vast voor de toekomst. ‘De dingen die we écht willen doen, mensen observeren en meten, kunnen nu niet’, zegt hij. ‘En komt ons oude onderzoek straks nog wel op gang? Er lijkt een trend ingezet te worden naar online onderzoek, maar ik hoop niet dat men straks denkt dat alles wel op die manier kan. Want goed experimenteel onderzoek kun je niet met een online substituut doen.’
Lockdown-tips voor onderzoekers
Voor onderzoekers in de sociale wetenschappen – en veel andere richtingen – is het op dit moment roeien met de riemen die je hebt. Cox en zijn promovendi geven een paar tips die hen geholpen hebben:
- Maak effectief gebruik van data. Zijn er gegevens uit bestaand onderzoek die je voor andere onderzoeksdoeleinden kunt analyseren?
- Zoek samenwerkingsmogelijkheden. Zet bijvoorbeeld een online onderzoek op met wetenschappers uit andere landen die in dezelfde hoek zitten en deel informatie met elkaar.
- Ga met elkaar in dialoog. Door te brainstormen met collega’s kun je creatieve ideeën toetsen en optimaliseren. Maak deze groep zo groot en divers mogelijk, want zo ontstaan vaak de beste ideeën.