Studeren in een rolstoel

Leestijd: 6 minuten (1013 woorden)

Maaike Kersten, oprichter van hulporganisatie Wiel&Deal en zelf gebonden aan een rolstoel, was een van de aanwezigen bij de bijeenkomst. Zij moest de trap van het bestuursgebouw op gedragen worden. ‘Ik zal er nu geen woorden meer aan vuilmaken, maar ik had mijn woordje klaar’, vertelt ze. De bijeenkomst ging grotendeels aan haar voorbij. ‘Ik was te boos om nog goed op te letten.’

Naar aanleiding van dit voorval maakte student Jasper Oenema (28) op verzoek van de UK een rondje langs de universiteitsgebouwen in het centrum. Door een combinatie van een zenuwziekte en een hartafwijking heeft Jasper bijna geen kracht in zijn benen en is hij op een rolstoel aangewezen.

Tijdens het rondje blijkt dat het met de toegankelijkheid wel meevalt: het duurt allemaal wat langer en de route is soms wat lastiger te vinden, maar uiteindelijk komt hij altijd aan op zijn bestemming.

Drempel

Ineke Oenema-Mostert is de moeder van Jasper en universitair docent bij de opleiding orthopedagogiek aan de RUG. Zij zag hoeveel moeite Jasper heeft met het volgen van zijn opleiding. Volgens haar beginnen de problemen pas wanneer de student eenmaal de drempel over is. ‘De toegang tot de gebouwen is goed, maar de toegang tot onderwijs niet.’

Medewerkers van de RUG willen graag meedenken, concludeert Oenema-Mostert. Maar de universiteit zelf is weinig flexibel, stelt ze. Zo moeten studenten met een beperking gewoon hun BSA halen. Als zij in dat jaar langere tijd te kampen hebben met ziekte, wordt er geen uitzondering gemaakt.

De oorzaak? Oenema-Mostert: ‘Natuurlijk kost een programma individueel afstemmen veel tijd. En dus geld.’ Toch ligt de oplossing volgens haar voor de hand. ‘Aan de Universiteit van Amsterdam en de Hogeschool van Utrecht wordt nu een proef gedaan met flexibel studeren. Hierbij kun je als student zelf aangeven hoeveel ECTS je in een jaar wilt halen.’ Op de RUG loopt zo’n experiment niet.

Topsporter

De universiteit heeft wel een andere regeling waar gehandicapte studenten van zouden kunnen profiteren, denkt Oenema-Mostert. ‘Behandel de studenten met een handicap als een topsporter. Met de topsportregeling van de RUG krijg je meer kansen om tentamens te maken. Natuurlijk zijn kampioenschappen beter in te plannen dan een tijd in het ziekenhuis, maar het zou een begin zijn.’

Johan van Ruijven van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) herkent de problemen. ‘Fysiek beperkten liggen vaak langer in het ziekenhuis. Dan moet een onderwijsinstelling nieuwe methoden toepassen, zoals de mogelijkheid om colleges te volgen in het ziekenhuis. Maar in Nederland liggen wij nog flink achter, vergeleken met de VS en Canada.’

Volgens Jan Wolthuis van de RUG biedt de universiteit studenten met een functiebeperking wel mogelijkheden om in eigen tempo onderwijs te volgen. ‘We hebben al heel lang een beleid met concrete afspraken. Naar ons idee gaat dit gewoon goed. Je zit er wel altijd mee dat je aan de ene kant een algemeen beleid voert en dat aan de andere kant iemand een specifieke beperking heeft. Dan geeft dat algemene beleid niet genoeg houvast.’

Uniek

Maaike Kersten stelt dat er nog te veel wordt gedacht vanuit de universiteit en te weinig vanuit de student zelf. ‘Natuurlijk is het wel fijn dat er plannen klaarliggen zodra iemand met een beperking gaat studeren. Maar iedereen is uniek en iedere beperking is uniek. Dus iedereen ondervindt op een ander punt weer problemen. Probeer dus naar maatwerk te zoeken.’

Ook Van Ruijven van de VGN vindt de algemene benadering van de universiteit niet toereikend. ‘We organiseren gehandicapten nu nog te vaak weg. In plaats van dat we onderwijs inclusief maken, organiseren we afzonderlijke constructies.’ Wolthuis onderschrijft het belang van maatwerk. ‘Er is wel nuance in de aanpak, maar we hebben er niet altijd voldoende zicht op of dit in alle individuele gevallen goed werkt. We hebben in ieder geval geen indicatie dat het niet werkt.’

4 om 12 procent

Volgens de Nationale Studentenenquête is slechts 4 procent van de studenten in het hoger onderwijs fysiek beperkt, terwijl 12 procent van de Nederlanders tussen 12 en 79 jaar lijdt onder een matige tot ernstige fysieke handicap. In de volle kantine in het Harmoniegebouw gebaart Jasper Oenema om zich heen. ‘Hoe vaak heb je hier iemand in een rolstoel gezien, als je mij niet meerekent? Geen idee, maar ze studeren blijkbaar niet.’

Volgens hem komt dat door de selectieprocedure. ‘Een speciale student kost een opleiding erg veel geld. Je moet bewijzen dat je die investering waard bent. Natuurlijk is niet iedereen met een beperking in staat om een opleiding af te ronden, dus je moet jezelf eigenlijk zien te verkopen om binnen te komen.’

Ook Jan Wolthuis van de RUG denkt dat rendementsdenken een rol speelt. ‘Het is de laatste jaren lastiger om een opleiding te volgen. Zeker voor iemand met een fysieke beperking, omdat die een lager studietempo heeft. Daarnaast wil de universiteit natuurlijk ook effectief zijn als onderwijsinstelling.’

Minder energie

Ineke Oenema-Mostert vermoedt dat veel studenten ervoor kiezen om op een lager niveau te studeren dan ze kunnen. ‘Zij hebben minder energie. Dus kiezen zij misschien voor een hbo-opleiding, omdat die beter is vol te houden.’

Of sterker, ze kiezen ervoor om helemaal niet te gaan studeren. En dat is zonde, vindt Maaike Kersten. Want tijdens een studie doe je heel veel contacten op die je later kunnen helpen. ‘Het kan best zijn dat iemand je later aan een baan helpt. Dat die tegen zijn baas zegt: “Pietje zit wel in een rolstoel, maar het is een prima kerel.” Zo krijg je mensen makkelijker in de samenleving in plaats van dat ze in de uitkering blijven zitten, zoals nu vaak het geval is.’

Engels