Wim Tops ontwikkelt nieuwe test
Dyslexie verdwijnt zomaar niet
Het is bijna alsof je weer op school zit en de juf probeert je AVI-niveau te bepalen. In het kantoor van Wim Tops lees ik in één minuut zoveel mogelijk woorden van een lijst op. Daarna volgt een dictee en tijdens een derde testje moet ik omgekeerde woorden herkennen.
Maar het resultaat is deze keer geen AVI-niveau zeven of acht, maar een percentage ‘kans op dyslexie’. Taalkundige en psycholoog Wim Tops van de RUG ontwikkelde nieuwe, snelle en betrouwbare testen om vast te stellen of iemand daadwerkelijk worstelt met deze aandoening.
Eén procent kans op dyslexie
Dyslectische studenten krijgen op de RUG extra tijd voor tentamens. Extra tijd willen wel meer studenten, dus wordt dyslexie ook wel gefaked.
Ook ik liet mijzelf even testen met de nieuwe methode. Drie simpele testjes, in totaal duurt het niet meer dan een kwartier voor ik mijn resultaten weet: één procent kans op dyslexie.
Faken is bij deze nieuwe test vrijwel onmogelijk: de resultaten zijn 99 procent betrouwbaar. Zelfs al lukt het je deze eerste test door te komen, word je daarna nog doorgestuurd naar een uitgebreider examen. Al met al veel moeite, met weinig kans om de boel te kunnen bedotten.
Bovendien richtte hij zijn test niet op kinderen, maar op volwassenen. ‘Oudere testen waren niet uitdagend genoeg, waardoor studenten konden compenseren en er geen betrouwbaar resultaat uit de testen kwam. Dit dictee wordt bijvoorbeeld zo snel opgelezen dat je flink uitgedaagd wordt om bij te blijven.’
Minder aandacht
Op de basisschool leek het soms wel alsof iedereen dyslectisch was. Maar eenmaal op de universiteit hoor je er niets meer over. Waren kinderen op de basisschool dan wel echt dyslectisch? Of groei je er door de jaren overheen?
Liselot Bakker, student biologie en medisch onderzoek, heeft dyslexie: ‘Ik merk dat er minder aandacht voor dyslexie is in het hoger onderwijs, waarschijnlijk omdat het minder intiem is dan de basisschool.’
Dat merkten Wim Tops en zijn collega’s dus ook. Zij vertaalden de resultaten van hun onderzoek naar dyslexie bij volwassenen naar het boekje Slagen met dyslexie in het hoger onderwijs. Het moet studenten helpen bewuster om te gaan met hun lees- en spellingprobleem. Want ook al denken volwassenen – en studenten dus ook – dat ze eroverheen gegroeid zijn, het probleem is er nog steeds. Alleen zijn de verschijnselen minder zichtbaar.
Ik weet niet hoe het is om geen dyslexie te hebben
Veel studenten ontkennen hun lees- en spellingproblemen. Ook al weten studenten dat ze dyslexie hebben, ze zeggen dat ze er niets meer van merken. ‘Maar ik weet niet hoe het is om geen dyslexie te hebben’, zegt ook Bakker. ‘Dus je weet niet in hoeverre het invloed heeft op de resultaten.’
Tijdnood
Wat ze wel merkte, was dat ze al in de eerste tentamenweek in tijdnood kwam. ‘En dat merkte ik wel in mijn resultaten van die week, dus ik vroeg direct extra tentamentijd aan.’
Veel te veel studenten doen dat echter níet. ‘Maar als ze de test dan doen en zo laag scoren, dan schrikken ze heel erg’, zegt Tops.
Het probleem zit hem vooral in het tempo waarin dyslectische studenten lezen. ‘Als je systematisch dertig procent trager leest, gaat dat je tijdens de tentamens echt wel parten spelen’, zegt Tops. En belangrijker: er is iets aan te doen in de vorm van extra tijd. ‘Het is een beperking: als je slechte ogen hebt, mag je ook een bril dragen tijdens een examen.’
Als je systematisch dertig procent trager leest, gaat dat je tijdens de tentamens echt wel parten spelen
Te weinig tijd op een tentamen heeft niet alleen invloed op het cijfer. Studenten denken vaak dat ze de verkeerde studie gekozen hebben. Ze switchen veel vaker dan niet-dyslectische studenten. ‘Waarschijnlijk omdat ze niet goed weten wat hun sterkte- en zwaktepunten zijn.’
Weinig oog
Maar ook docenten hebben soms te weinig oog voor de leesproblemen van hun studenten. ‘De RUG biedt genoeg faciliteiten aan, maar niet alle docenten zijn bereid die in praktijk om te zetten. Ze vinden dat als je aan de universiteit studeert, je tentamens binnen dezelfde tijd als de rest moet kunnen maken’, zegt Tops.
Ze vinden het onredelijk om sommige studenten meer tijd te geven: het zou de dyslectische student een oneerlijk voordeel geven. Niet waar, zegt Tops. ‘Het zorgt voor betere resultaten bij dyslectische studenten, maar bij de niet-dyslecten maakt het geen verschil. Vaak begrijpen docenten niet wat dyslexie inhoudt of nemen het niet serieus. Als ze beter ingelicht zijn, kunnen we dit veranderen.’
Meer dyslexie in het Engels
In Nederland heeft vijf procent van de mensen dyslexie, een percentage dat verschilt tussen landen. Dyslexie is taalafhankelijk, wat te maken heeft met de koppeling tussen letters en klanken: in het Engels kunnen bepaalde lettercombinaties op verschillende manieren uitgesproken worden.
Denk aan woorden als tough, through en though: verschil zien tussen deze woorden is lastig. In het Engels komt dyslexie dus meer voor.
Aan de andere kant wordt in het Spaans elke lettercombinatie op dezelfde manier uitgesproken: daar komt dyslexie dus ook nauwelijks voor.
Bakker herkent dat wel. ‘Als ik in de klasapp een woord verkeerd spel, wordt daar om gelachen. Dat is vervelend, want ik kan daar niet zo veel aan doen.’
Ze denkt niet dat veel docenten weten van haar dyslexie. Toch zou ze wel extra begeleiding bij bijvoorbeeld het schrijven van verslagen willen. ‘Ik vind het lastig daar een mooi verhaal van te maken.’
Hulp voor dyslecten
Tops boek Slagen met dyslexie in het hoger onderwijs moet werken als hulp voor dyslecten. Door het boekje heen staan tips voor het schrijven van essays, presenteren en studeren.
Het boek is ook voor ouders, begeleiders en docenten, en haalt misvattingen onderuit. ‘Vaak wordt gedacht dat er typische ‘dyslectenfouten’ zijn zoals letters die op elkaar lijken, door elkaar halen. Dit is een misvatting: dyslecten maken dezelfde spelfouten als andere studenten, maar wel dubbel zoveel.’
Het Groninger Expertise Centrum voor Taal- en Communicatiestoornissen zet zich in voor dit bewustzijn, en biedt studenten nu de mogelijkheid zich te laten testen op dyslexie. In vijftien minuten wordt duidelijk hoe groot je kans op dyslexie is, waardoor je kunt inschatten of een uitgebreidere vervolgtest nodig is. Tops: ‘We hopen dat dyslectische studenten hiervan gebruik gaan maken. Het is zonde om onnodig laag te scoren.’
Tops spoort twijfelaars aan zich te laten testen op dyslexie. Voor meer info: W.Tops@rug.nl