Het is een uitspraak die in één pennenstreek duidelijk maakt dat het lastig, zo niet onmogelijk is om je zelf goed te kennen. Maar paradoxaal genoeg getuigt de uitspraak tegelijkertijd van een zelfinzicht dat dat van veel navelstaarders overstijgt. Zelfkennis zit niet ergens diep van binnen, zoals zelfzoekers vaak suggereren, maar veeleer in de zaken – materieel en immaterieel – die we om ons heen verzamelen.
Misschien is onze zelfkennis wel het meest zichtbaar en tastbaar in de kamer die we de onze noemen. Zelfs (of juist) van een anonieme hotelkamer of gevangeniscel willen de meeste mensen nog iets persoonlijks maken. Een huis heb je veelal samen met je gezinsgenoten. Veel ruimtes deel je met elkaar, maar iedereen heeft daarbinnen de behoefte aan een eigen kamer of tenminste een plek die van hem is en waarvan je ook verwacht dat anderen die respecteren.
Niet eens zo ver terug in de tijd woonden veel mensen zo klein dat het met die ‘eigen ruimte’ niet echt over hield. Moeder had de keuken als haar domein, vader zijn schuurtje of desnoods slechts een eigen stoel (bestaan die mannen nog?) en kinderen deelden met zijn vieren een slaapkamer. Het hand in hand gaan van kleiner wordende gezinnen en grotere woonhuizen, is misschien wel één van de belangrijkste factoren geweest die het zicht op ons zelf heeft veranderd. Het was niet voor niets dat Virginia Woolf het voor de emancipatie van de (schrijvende) vrouw belangrijk vond dat zij de beschikking had over ‘a room of one’s own’.
Als een bij voorkeur schrijvende man beschik ik godzijdank ook na de interne verhuizing bij psychologie weer over een kamer voor mezelf, maar verder is alles me nog vreemd en mogelijk dat ik daarom de laatste dagen niet helemaal mezelf ben.
Op mijn oude kamer heb ik lang mogen vertoeven en in de loop der jaren ben ik er steeds meer mee vergroeid. Ook wel in vastgegroeid trouwens, want alles stapelde zich op en eigenlijk was alleen het plafond nog vrij. Toch wist ik meestal alles te vinden, maar het belangrijkste was wel dat ik er graag mocht zijn en – ik zeg dit met enige schroom – er mezelf kon zijn. Dat kwam overigens niet alleen door de kamer, maar ook door het uitzicht. Uitzicht bepaalt in niet geringe mate de kwaliteit van een ruimte, waarmee de eigenheid van een kamer dus niet alleen gedefinieerd wordt door de binnenkant, maar ook door de buitenkant.
Ontelbaar vaak ging mijn blik over de daken van de stad, de kerktoren, maar bovenal prees ik me gelukkig met de ligging aan de tuinkant, met als klapstuk het zicht op de grote treurbeuk. In het voorjaar moest je lang wachten voor hij zijn bladeren weer kreeg, maar dan toonde hij zich in zijn volle glorie. En dan te bedenken dat bomen met het ouder worden eigenlijk alleen maar mooier worden.
Maar goed ik moest van mijn kamer. Na dagen sorteren, inpakken en slepen, zit ik nu op mijn nieuwe werkplek, aan de straatkant; niet langer meer het rustieke geluid van een bladblazer in de ochtend, maar met het voorbijrijdend verkeer als achtergrondgeluid.
Het zal nog wel even duren voor ik alles weer op zijn plaats heb, maar veel langer nog voor het weer helemaal mijn kamer is. Alleen het uitzicht is me vertrouwd, want lang geleden zat ik bijna op dezelfde plek. Wat zal ik er van zeggen: echt veel soeps is het niet. Wat ik me alleen van eertijds nog wel herinner is dat er bij zomers weer op het balkonnetje tegenover me wel eens een dame naakt lag te zonnen. Maar goed, het is nu geen weer om te zonnebaden. Grote kans ook dat ze er al lang niet meer woont. Bovendien moet zij, net als ik, flink ouder zijn geworden; mensen verdragen dat minder goed dan bomen.
Ach ik weet het, we moeten vooruit kijken, maar het liefste ging ik weer terug naar mijn oude kamer.