‘Ik kan een lang antwoord formuleren, maar de korte versie is: expect the worst’, zegt Johan Lagerkvist, hoogleraar Chinese taal en cultuur in Stockholm. Lagerkvist doet veel onderzoek naar internetvrijheid in China. ‘Staatsveiligheid is in China van groot belang, net als in andere landen. Maar het veiligstellen van het regime is daar in tegenstelling tot elders van topbelang. Sommige ministeries zullen je misschien van alles verzekeren. Maar andere ministeries, die je nooit zult spreken, bepalen wat er gebeurt. Zij zijn de baas’, zegt hij.
Vrij internet is een van de harde voorwaarden van het ministerie van Onderwijs en de universiteitsraad om de branchcampus van de RUG in China mogelijk te maken.
‘Breeduit een “vrij internet” in China beloven, dat hetzelfde zal zijn als in Nederland, is niet iets wat ik zou doen’, zegt Kevin Kinser, hoofd onderwijsbeleid aan Pennsylvania State University en expert op het gebied van nevenvestigingen. ‘Niemand weet precies wat China in de praktijk toestaat. Ze maken uitzonderingen en aanpassingen voor buitenlandse universiteiten, maar in dit geval is er geen vaststaand beleid’, zegt hij.
‘Ik weet wel dat China vrij internet toestond voor studenten aan de Wenzhou Kean universiteit, maar ik heb begrepen dat ze dat deden als experiment om te zien waar de studenten het voor zouden gebruiken. Dus het werd niet gecensureerd, maar wel gecontroleerd door de overheid’, vertelt Kinser.
Lagerkvist denkt ook dat de Chinese overheid altijd meeluistert. ‘Toen ik een conferentie bezocht in Harvards Shanghai Center, werd ons verteld dat we gesprekken over gevoelig onderzoek moesten beperken tot de congreszaal, dus niet bij de receptie of andere plekken. Toch betwijfel ik dat de congreszaal een ‘veilige’ ruimte was. Dat geldt ook voor het gebruik van digitale communicatie. Dat gezegd hebbende, zolang de studenten en hoogleraren zich niet bezighouden met gevoelige kwesties, en theorie en activisme niet combineren, zullen ze waarschijnlijk geen alarmbellen doen rinkelen bij de overheid.’
Verbinding
De Leidse onderzoeker Rogier Creemers, gespecialiseerd in wetgeving en bestuur in China, verwacht minder problemen. ‘Het lijkt me dat de Chinese overheid de toestemming al heeft verleend (voor een private kabel die de overheidscensuur omzeilt, red), gezien er gebruik gemaakt wordt van bestaande infrastructuur. Ik heb verder geen ervaring met de dataverbindingen van andere buitenlandse universiteiten in China’, reageert hij.
De RUG wil gebruikmaken van een al bestaande dataverbinding tussen China en Europa die door Rusland loopt. ‘Door Rusland? Zijn ze gek geworden? Een van de landen met de beste privacywetgeving is dom genoeg om een route door Poetinland te gebruiken?’, reageert een senior IT- beveiligingsspecialist van IBM, die niet met naam genoemd wil worden (IBM-medewerkers mogen niet met de media praten, red.). Het gaat er vooral om wie de eigenaar is van glasvezelverbinding, aldus de beveiligingsspecialist. ‘BT? ATT? SingTel? De Chinese overheid?’
Louwarnoud van der Duim van de ict-afdeling van de RUG wil niet op die vraag ingaan. Hij heeft eerder in de UK wel aangegeven dat het altijd mogelijk is dat de dataverbinding naar Yantai wordt afgetapt. ‘Je weet nooit wie er meekijkt. Maar dat is niks nieuws. Dat geldt voor al het internetverkeer in Nederland en waar ook ter wereld’, zei hij. Maar de RUG heeft niet bekendgemaakt van wie de dataverbinding is.
Afluisteren
Het afluisteren van de kabel is vrijwel onmogelijk, geeft de IBM-medewerker aan. Maar er kunnen wel omleidingen in worden aangebracht – points of presence genaamd – die de verbinding via andere routers of servers kunnen laten lopen. ‘Het betekent dat ze alle data kunnen onderzoeken als ze dat willen.’
De glasvezelverbinding is misschien veiliger, of minder vatbaar voor restricties van de Chinese overheid, zegt Kinser. ‘Maar ik denk dat als het om China gaat, er nooit garanties zijn. Het gaat erom dat de bestuurders van de nevenvestiging vanwege de censuur begrijpen hoever ze kunnen gaan. Want er zal censuur zijn, in een of andere vorm.’
